کارگاه هم‌اندیشی «مهارت‌های نگارش کتاب و راه‌های کاهش سرقت علمی» با تدریس مهدی علی‌پورحافظی در کمیته علمی فرهنگی نمایشگاه کتاب برگزار شد.
به گزارش خبرنگار رویداد فرهنگی، این کارگاه روز پنجشنبه، 14 اردیبهشت‌ماه در سرای اهل قلم کمیته علمی فرهنگی برگزار شد.
مهدی علی‌پورحافظی، استادیار دانشگاه علامه طبابایی، در ابتدای سخنان خود گفت: یکی از مشکلات کشور ما این است که آثار نوشته شده مورد توجه مخاطبان قرار نمی‌گیرد یا ممکن است ندانسته و به علت عدم آشنایی، مسئله سرقت علمی را رعایت نکنیم. به همین علت در این کارگاه به دو بخش پرداخته می‌شود که بخش اول مربوط به این است که برای تولید کتاب چه دانش و اطلاعاتی باید داشته باشیم و در بخش دوم به این می‌پردازیم که چه نکاتی باید رعایت شود تا متهم به سرقت علمی نشویم.
علی‌پورحافظی در توضیح اثر خود در قالب کتاب گفت: کتاب عمومیت بیشتری دارد چون هدف اصلی آن ترویج علم است، همچنین در نسل‌های مختلف می‌تواند در دسترس قرار گیرد و مخاطبان آن فقط مخاطبان فعلی و موجود نیستند بلکه در دسترس مخاطبان آتی هم قرار می‌گیرد. از دیگر ویژگی‌های کتاب این است که می‌توان مطالب مختلف را در آن مطرح کرد و محدودیت دیگر رسانه‌ها را ندارد، به ویژه دارای اعتبار بیشتر برای اعضای هیات علمی است. فرد با تولید کتاب در جامعه مطرح شده و از اهل قلم به شمار می‌آید، کتاب‌ها ماندگارتر است و در بحث آموزش منبع اصلی محسوب می‌شود.
وی ارتباط مخاطبان با مولفان را حلقه مفقوده زنجیره نشر دانست و گفت: ناشر نمی‌تواند این ارتباط را ایجاد کند تا معلوم شود که کتاب او چقدر مورد استقبال قرار گرفته است یا نظرات خوانندگان چیست.
علی‌پورحافظی اهمیت موضوع برای جامعه و مخاطبان، ارتقاء دانش موجود و ایجاد ایده یا مطلب جدید را در گزینش موضوع کتاب مهم. وی یادداشت کردن مباحث، استفاده از عبارات و جملات به جای کلمات در یادداشت، مرتب کردن و الویت‌بندی محورهای این عبارات و مطالعات تکمیلی را از نکات این طرح برشمرد و از سازگاری با موضوع اصلی، همسنگی اجزای طرح، دسته‌بندی مناسب، جامعیت و مانعیت، وحدت معیار و پرهیز از رده تک عنصری را از شرایط طرح عنوان کرد.
وی رشد دانش موجود، ذکر استناد به آثار، تشکر از یاری دهندگان، رعایت احترام به آثار دیگران، رعایت حریم شخصی افراد، عدم سوگیری در گردآوری اطلاعات، نسبت ندادن آثار و ایده‌های دیگران به خود، بیان صادقانه محدودیت‌های کاری، عدم استفاده از عبارات نامناسب و اشاره به حامیان را از موارد اخلاقی لازم در نگارش کتاب برشمرد.
راه‌های پیشگیری از سرقت علمی
طبق گفته علیپور حافظی بر اساس تعریف Cope ، سرقت علمی به استفاده غیرعمدی یا دانسته یا بی‌ملاحظه از کلمات، ایده‌ها، عبارات، ادعا و استنادات دیگران بدون قدردانی و توضیح و استناد ملاحظه به اثر و صاحب اثر یا سخنران ایده گفته می‌شود.
او گفت: در سرقت علمی دو مطلب مهم وجود دارد که یکی گرفتن عبارت، اندیشه و مطلب از یک اثر دیگر و دوم نام نبردن از مرجع اصلی است.
وی تغییر نام و آدرس یک مطلب، استفاده از داده‌ها متون و یافتن چند مقاله و تلفیق آنان در هم دیگر به منظور ایجاد مطلبی دیگر، حفظ محتویات اثر اصلی و تغییر ظاهر آن، اقتباس بخشی از متن از متنی دیگر، انتشار یک اثر یا بخشی از آن به طور همزمان یا با فاصله زمانی در چند رسانه و استفاده از عین جملات و عبارات دیگران یا جداول و اشکال بدون ذکر منبع را از مصادیق سرقت علمی برشمرد.
او با اشاره به حق معنوی و حق مادی اثر، ترجمه کتاب و مقاله بدون مجوز ناشر را از دیگر نمونه‌های سرقت کتاب عنوان کرد. همچنین به استفاده قابل توجه از آثار منتشر شده خود، ارائه نادرست اطلاعات در استناد، ارائه اطلاعات کتاب‌شناختی ناقص، استفاده نابجا با هدف افزایش منابع استفاده شده، عدم ذکر اسامی تمامی افراد موثر در نگارش اثر، ذکر اسامی افراد بدون دریافت مجوز از آنها و عدم مشاهده آثار استناد شده به آنها اشاره کرد.
او تاکید کرد که در زمان انتشار اثر باید دقت کنیم که آیندگان هم آن را بررسی خواهند کرد. در حال حاضر نرم افزارهایی تولید شده است که با دادن متن به آن شباهت متن با آثار دیگر مشخص می شود و می تواند نویسنده را در معرض اتهام به سرقت علمی قرار دهد.
علیپور حافظی در پایان تاکید کرد باید موضوعی برای تولید محتوا حساب شده انتخاب شود و درست و مناسب پرورش پیدا کند و ارائه شود و تولید و انتشار آن درست و دور از سرقت علمی باشد.
عکاس:ونداد ذوقی
