منتقد و پژوهشگر ادبی در توضیح شناخت شعر در دوران کلاسیک و سنتی ایران و شعر مدرن گفت: افزایش تعداد شاعران و ولع آنها برای انتشار آثار خود آسیبی در حوزه شعر است.
به گزارش رویداد فرهنگی، گفت وگو با کامیار عابدی منقد و پژوهشگر ادبی در استودیو خانه کتاب مستقر در پنجمین روز سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با عنوان «شعر امروز ایران» برگزار شد.
در این برنامه عابدی در تعریفی از شعر و مقایسه‌ای بین نگرش و شناخت شعر در دوران کلاسیک و سنتی ایران گفت: آنقدر تعریف مختلفی از شعر وجود دارد که رسیدن به یک تعریف خالص و جامع به راستی مشکل است، من هم در این زمینه تعریف جدیدی ندارم اما به طبع بعضی از عناصر شعر مانند عنصر تخیل و موسیقی را می‌شناسیم که احتمالا جزو عناصری هستند که در شعر بیش از همه اهمیت دارند.
وی عنصر تخیل را کارمایه هر شاعری دانست و ادامه داد: شعر در جهان سنت‌های ادبی معمولا عناصر مشخصی داشت که البته روی عنصر وزن و قافیه (چون جزو عناصر فنی تر شعر هستند) معمولا پس از یک دوره تاکید بیشتری می‌شد اما در دوره مدرن این نگاه تغییر کرد.
عابدی با بیان اینکه شعر آخرین سنگر سنت‌های ادبی و فرهنگی ما بود که به تجدد تن داد، عنوان کرد: وقتی که شعر فارسی به نوعی نوگرایی تن داد در این مرحله تلاش بیشتر و ناخودآگاه شاعران این بود که باید محتوا تغییر کند و روی فرم و شکل کمتر باید این کار صورت گیرد.
این منقد ادبی اظهار داشت: نیما یوشیه به دلیل اینکه آغازگر بود و توانایی‌های مشخصی در حوزه شعر داشت شاید برای خوانندگان عام به جز برخی از شعرهایش چندان جاذبه‌ای نمی‌توانست داشته باشد.
وی ادامه داد: مثلا شعر افسانۀ نیما بین مردم مشهور شد و چند قطعه شعرهای نیمایی مانند «آی آدم ها» توانست قدری با مخاطبان ارتباط برقرار کند ولی این شاگردان نیما، مخصوصا شاگردان اول که در ارتباط مستقیم با وی بودند که شعر نیمایی را گسترش دادند و باعث شدند روند مدرنیسم در شعر فارسی در اواخر دهه 20 تا دهه 50 گسترش یابد و ساختارهای جدیدی ایجاد شود.
عابدی بیان کرد: سرمایه‌گذاری شاخه‌های اصلی شعر نیمایی از دهه 20 تا 50 درقسمتی یا سیاستی یا تمایلش، به سیاست بود و علاقه گروهی از افراد به اینگونه شعرها به این خاطر بود که ماهیت سیاسی اجتماعی موجود در آنها جنبه اعتراض یا انتقاد داشت لذا این حرکت مثبتی برای گسترش شعر نو در میان مردم شد.
این پژوهشگر ادبی با بیان اینکه بعد از در حاشیه رفتن شعر نیمایی؛ شعر به طرف سپید و نثر حرکت کرد، گفت: در میان شاگردان نیما گروهی بخش سیاسی اجتماعی شعر نیما را کنار گذاشتند که یکی از آنها سهراب سپهری بود.
وی ادامه داد: تفاوت کلی میان شاعران ایران از دهه 70 تاکنون این است که در شعر شاعران سه دهه اخیر بیشتر عنصر فردیت و عنصر احساس درونی به انسان و جهان برجستگی بیشتری دارد چون انسان سیاسی و اجتماعی در تاریخ ایران یک دوره پر از تلاطم و تجربه‌های مختلف را پشت سر گذاشته و بنابراین قدری احساس دلزدگی از این وضعیت که شعر فقط به مثابه یک نیرو و سلاح سیاسی نگریسته شود درمیان شاعران نفوذ می‌کند.
عابدی بیان کرد: در دوره بعد جنگ به دلیل اینکه فضا به گونه‌ای می‌شود که از نظر فکری و فرهنگی شاعر به درون خود توجه می‌کند فلسفه زندگی و انسان به «ما هو انسان» برایش جالب توجه است اما این انسان، انسانی که درجامعه بخواهد دخالت کند، نیست.
وی با اشاره به تعداد پرشمار شاعران که ولع انتشار آثار خود را دارند، تصریح کرد: متاسفانه این آسیبی است که در شعر وجود دارد، تا حدود مشروطه شعر در روزنامه و نشریه هم به زحمت چاپ می‌شد چون می گفتند اگر شعر به حالت سنتی و قدیمی خود چاپ شود سودی برای خواننده ندارد.
این منتقد ادبی ادامه داد: در حال حاضر 5 تا 6 انتشارات بصورت اختصاصی کتاب های شعر را چاپ می کنند و انقدر کتاب های شعر زیاد است که شاعران آنها (معمولا در بازه سنی 20 تا 35 سال) حتی برای من که پژوهشگر تخصصی شعر هستم ناآشنا هستند.
وی همچنین درخصوص قالب های شعری و تفاوت های آنها توضیح داد و گفت: آینده شعر فارسی را فاجعه بار نمی بینم و در مجموع با توجه به اینکه تعداد شاعران در دوره کنونی زیاد است و امکان چاپ و نشر راحت شده ولی با این حال تصور میکنم که قدری زبان فارسی از محوریت شعر دور شده است چون زبان فارسی به فضاهای مدرن تر فکر و در حوزه نثر و داستان نویسی بیشتر آن را پیدا می کند.
وی ادامه داد: بنابراین با اینکه گهگاه استعدادهای خوبی را در شعر می بینم ولی توان و فکر ادبی انسان ایرانی بیشتر روی نثر متمرکز شده و به نظرم نثر در این 40 سال اخیر نسبت به نثر دوره قاجار و مشروطه به طور کلی تغییر کرده است.
عابدی با توجه به حضور کتاب "مقدمه ای بر شعر فارسی در سده بیستم میلادی" خود ( درباره تاریخ شعر معاصر است) در سی امین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، اظهار داشت: به نظر من کتاب " از صبا تا نیما "اثر یحیی آرین پور کتابی است که دانشجویان و علاقمند به این حوزه می توانند با تاکید بر آن مطالعه کتابهای این حوزه را شروع کنند، در منتقدان حوزه دانشگاه توصیه می کنم که آثار کتاب های عبدالحسین زرین کوب، میرزا ناطق خانلری، غلامحسین یوسفی و شفیعی کدکنی و در حوزه های غیردانشگاه از آثار محمد حقوقی، عبدالعلی دستغیب و اسماعیل نوری اعلا استفاده شود.
عکاس: ونداد ذوقی
