به گزارش رویداد فرهنگی، هفدهمین درس‌گفتار سنایی در مرکز فرهنگی شهر کتاب با موضوع «نظام جمال‌شناسی شعر سنایی» با سخنرانی علی‌اصغر ارجی روز چهارشنبه 25 بهمن برگزار شد. 

ارجی در این جلسه به اهمیت شکل و فرم در ادبیات پرداخت و گفت: اولین ویژگی که ادبیات را نشان می‌دهد شکل است که می‌تواند به منظور ساخت و قالب اثر باشد، مانند قالب داستان، قصیده و مثنوی ولی مفهوم انتزاعی‌تری هم دارد. 

وی ادامه داد: شکل سازوکار و نظامی است که اثر ادبی درون آن تولید می‌شود. به این معنا که معیار اصلی اثر ادبی شکل بوده و ادبیات در شکل و فرم تبلور پیدا می‌کند. این فرم است که مکانیزم خاص ادبی تولید می‌کند و بدون این ساختار اساسا اتفاق ادبی رخ نمی‌دهد. 

ارجی با اشاره به شعر به عنوان اثر ادبی گفت: خود شعر پیوستگی ادبی را نشان می‌دهد. می‌توان گفت یک اثر ادبی کلیتی است که اجزا و عتاصر آن ادبی‌اند و هیچ ناخالصی، عنصر فرعی و غیر از خود را نمی‌پذیرد. دومین ویژگی اثر ادبی ارجاع به خود است. در ادبیات از موضوعات مختلف جامعه مانند اخلاق، تاریخ، جفرافیا و عرفان صحبت می‌شود، ولی آنچه در ادبیات گفته می‌شود با مباحث بیرونی متفاوت است.

این استاد ادبیات در ادامه به زیبایی‌شناسی یک اثر ادبی پرداخت و گفت: هر اثر ادبی اساسا زیبایی‌شناسانه‌ است. وقتی به یک پدیده متعارف به شکل غیر متعراف نگاه کنیم و این شکل غیر متعارف ما را از یک مسیر فکری به مسیر فکری دیگری بکشاندکه در آن خلاء ایجاد شده بین این قاعده جمال‌شناسی را به وجود آورد، تغییری در امر متعارف رخ بدهد که بتوانیم بپذیریم، در این حالت آن را قاعده جمال شناسانه می‌گوییم. ینابراین می‌توان گفت یک اصل جمال‌شناسانه در ادبیات متکی به اصول و سازوکارهای خاص، بدیع و شگفت‌آور است. 

وی افزود: از دیگر ویژگی‌های اثر ادبی، دلالت است. به این معنا که یک اثر ادبی مانند منشور یا الماس می‌ماند که نور تابیده شده را در شعاع‌ها، طیف‌ها و منشورهای گوناگون منعمس می‌کند. یک اثر ادبی مانند تاریخ به یک دلالت خاص ارجاع نمی‌دهد. تاریخ مقصود خود و جغرافیا مقصود خود را می‌گوید و برای مخاطب دلالت خاص خود را دارد ولی این یک اثر هنری و ادبی است که دلالت‌های مختلف را منعکس می‌کند. 

ارجی درباره شعر سنایی گفت: چند ویژگی در درون شعر سنایی وجود دارند که ما را مجبور به تشویق و تمجید از ویژگی‌های ادبی و هنری شعر او می‌کند. البته منتقدانی هم هستند که این ظرفیت‌ها را در شعر او نمی‌بینند، باید هر دو نظر را بررسی کرد. سنایی هم شعر خوب دارد و هم شعر بد. ما باید سنایی را در ترکیب این دو ببینیمو در حقیقت نمی‌توان این دو را از یک دیگر متمایز دانست. وقتی شاعر مدح می‌گوید و هجو می‌کند شعرش افول دارد و تاریک است، اما وقتی اندرز می‌کند و به اجتماعیات می‌پردازد، تا حدودی رونق و برجستگی پیدا می‌کند، مخصوصا وقتی شعر او صوفیانه باشد با زبان بلند هنجارشکنی کند. اینجاست که باید گفت شعر سنایی شعر ناب است.