به گزارش رویداد فرهنگی، برنامه «گفتگوی فرهنگی» از رادیو گفتگو یکشنبه 16 مهرماه به بررسی وضعیت كتاب‌های الكترونیک؛ آسیب‌شناسی عوامل كاهش مطالعه در كشور و پیامدهای آن با حضور علی زارعی نجف‌دری عضو كمیته فرهنگ و تمدن شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و دبیركل اتحادیه جهانی ناشران مسلمان، نعمت‌الله كاظمی فرامرزی مدرس دانشگاه و جامعه‌شناسی و نیایش سرامی مدیرمسئول انتشارات باد پرداخت.

دراین برنامه نیایش سرامی با اشاره به خاستگاه کتاب‌های الکترونیک اظهار داشت: خاستگاه کتاب و نشر الکترونیک بیشتر در آمریکا و از آثار انقلاب دیجیتالی است. در اثر دیجیتالی شدن ابزار اطلاع‌رسانی و ارتباطات یعنی هوشمند شدن ابزار، تجهیزات و نرم‌افزارها پدید می‌آید.

آمارها جایگزینی کتاب‌های الکترونیک به جای کتاب‌هایی چاپی را نشان نمی‌دهند

مدیرمسئول انتشارات باد ادامه داد: این اتفاقات سبب شده که نویسندگان بیشتری به دنیای انتشار روی آورند، حفظ محیط زیست و حذف کاغذ، امکان جستجو در متن، حل مشکل محدودیت‌های مکان نگهداری کتاب، ارتباط نزدیکتر پدیدآورنده و مخاطب و تعامل مستقیم و پویا بین آن دو از مزایای نشر و کتاب‌های الکترونیکی است.

وی عنوان کرد: در نگاه اول اینگونه فرض می‌شود که نشر الکترونیک می‌خواهد در مقابل نشر کاغذی بایستد و درواقع این باور وجود دارد که کتاب الکترونیکی به مرور زمان جایگزین کتاب چاپی می‌شود اما آمارهای جدید این موضوع را بیان نمی‌کنند.

به گفته وی، در امریکا انتشار کتاب‌های الکترونیک از سال 2015 تا 2016 با حدود 16 درصد کاهش روبه‌رو بوده درحالیکه فروش کتاب‌های چاپی طی همین بازه زمانی 3.3 درصد رشد داشته است.

سرامی درپاسخ به این سوال که چرا برای این موضوع از نمونه‌های داخلی صحبت نمی‌کند، اظهار داشت: گردش مالی نشر در کشورهای فوق‌الذکر بسیار بالا است، متاسفانه از آنجا که اتفاقاتی مثل پایش کلی اطلاعات و تحلیل آنها در کشور ما صورت نمی‌گیرد طبیعتا نمی‌توان دوران گذاری را هم تعریف کرد.

نشر الکترونیک را باید مقوم نشر چاپی دید

علی زارعی نجف‌دری نیز در ادامه بیان کرد: در نمایشگاه‌های کتاب دنیا، به راحتی می‌توان دید که با حضور نشر الکترونیک نه تنها تولید کتاب چاپی متوقف نشده بلکه اقبال به کتاب‌های چاپی بیشتر شده است. اگر ما برخوردی مناسب و واقع‌بینانه‌ای با حوزه نشر الکترونیک داشته باشیم که با این دید نشر الکترونیک را می‌توان مقوم نشر چاپی ببینیم.

دبیركل اتحادیه جهانی ناشران مسلمان گفت: عنوان کرد: اگر ما با نشر الکترونیک به اقتضای خودش مواجه شویم، این نشر در جایگاه خود نه تنها لازم است بلکه در این موقعیت ضرورت دارد چون ما در عصر انفجار اطلاعات قرار داریم و درصورت نبود نشر الکترونیک، نشر مکتوب پاسخگو نیست.

کاهش میزان مطالعه فقط به دیجیتالی یا چاپی بودن کتاب‌ها نیست

نعمت‌الله كاظمی فرامرزی بیان کرد: تکنولوژی خودمختار است و نمی‌توانیم هنگام ورود جلودار آن باشیم، درواقع تکنولوژی کتاب‌های دیجیتال همین ویژگی را دارد. کتاب‌های دیجیتال را باید با نگاهی که فراگیر است و مانع قطع درختان زیادی در کشور می‌شود، مثبت دید. وقتی محصولی از کشوری به کشوری با فرهنگ دیگر وارد می‌شود اگر فرهنگ متناسب با خود را وارد نکند در آن صورت آن کشور دچار یک تاخر و واپس‌ماندگی فرهنگی خواهد شد.

مدرس دانشگاه و جامعه‌شناسی با بیان اینکه زمانی کتاب در جامعه ما به عنوان یک کالای ضروری محسوب می‌شد و منزلت می‌آورد، ادامه داد: ما در یک دنیای مصرف‌گرا قرار گرفتیم. میزان مطالعه در کشور ما بنابر عوامل متعدد کاهش یافته و با توجه به دیجیتالی یا چاپی بودن کتاب‌ها این موضوع رخ نداده است.

در حوزه انتشار به تحول نیاز داریم

نیایش سرامی گفت: به همان اندازه که کتاب چاپی می‌تواند بحث خواندن ژرف را ترویج کند، نشر الکترونیک هم می‌تواند چنین کاری را انجام دهد. باور دارم که هیچکدام از این دو نوع نشر برای یکدیگر تهدیدی نیستند، درواقع مهم نیست که امر خواندن در حوزه کتاب‌های چاپی یا کتاب‌های دیجیتالی رخ می‌دهد مهم این است که جامعه خردپیشه داشته باشیم که این امر مستلزم روآوردن جامعه به سمت مطالعه ژرف است.

وی با بیان اینکه در حوزه انتشار به تحول نیاز داریم، اظهار داشت:  باید در مدل‌های کسب‌وکار بازنگری کلی صورت گیرد درحال حاضر مدل‌های کسب‌وکار نوین در حوزه نشر هم فراوان هستند لذا باید من بازسازی فرآیندها، نظام‌های مدیریتی بازنگری شوند. درحوزه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های دولتی هم باید به تدوین سند چشم‌انداز بپردازیم.

سرامی همچنین به بهبود فضای کسب‌وکار، بسترسازی برای گردش اطلاعات، به روزرسانی قوانین کپی‌رایت و غیره اشاره کرد  درباره هرموضوع توضیحات مختصری را ارائه کرد.

ضرورت تشکیل کمیته نظارت بر فضای مجازی

نعمت‌الله كاظمی فرامرزی ادامه داد: ما نمی‌توانیم برای مردم تصمیم بگیریم که آنها از کتاب‌های دیجیتالی استفاده کنند یا کتاب‌های کاغذی. فضای فرهنگی جامعه ما باید بتواند آموزه‌های کتاب خواندن را ارائه کند.

وی بیان کرد: کاهنده کتابخوانی، آزمون‌هایی است که دانش‌آموزان در طی تحصیل با آنها مواجه هستند، لازمه جا افتادن فرهنگ کتابخوانی این است که مطالعه از دوران ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان در درون افراد نهادینه شود.

فریده اولادقباد نماینده مجلس و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات در ارتباط تلفنی با این برنامه اظهار داشت: مزایا و ویژگی‌های کتاب‌های الکترونیکی باعث می‌شود بسیاری از دانش‌آموزان و حتی نسل جوان ما از مطالب آنها استفاده کنند. موضوع نظارت بسیار مهم است نظارت بر فضای مجازی و کتاب‌های الکترونیک به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های آن.

وی ادامه داد: مطالب، فیلم‌ها و صوت‌هایی که در فضای مجازی وجود دارد و به سهولت در اختیار فرزندان ما قرار می‌گیرد، این جذابیت را ایجاد کرده که دانش‌آموزان ما از این نوع مطالب بهره گیرند. احتمال دارد برخی از محتواهای این کتاب‌ها در فضای مجازی با باورها، ارزش‌ها و هنجارهای کشور مغایر و تولیدات مناسب با گروه‌های سنی را نداشته باشد، لذا کمیته نظارت از جانب آموزش‌وپرورش و شورای عالی فضای مجازی باید هرچه سریعتر تشکیل شود.