به گزارش رویداد فرهنگی، برنامه «سکوت کتاب» از رادیو فرهنگ با حضور فرید مرادی، کارشناس فعال حوزه نشر و سرویراستار نشر نگاه دوشنبه 24 مهرماه به بررسی پدیده قاچاق کتاب پرداخت.

فرید مرادی در این برنامه عنوان کرد: پدیده قاچاق تازه و مختص به ایران نیست، تاریخچه طولانی دارد و حداقل از قبل جنبش مشروطه‌خواهی در ایران هم زمینه‌های آن وجود داشته است. قاچاق کتاب درگذشته شامل آثاری بوده که از مجاری قانونی و مجاز برای افراد در دسترس نبوده است.

وی ادامه داد: متاسفانه زمینه تولید کتاب زیرزمینی، قاچاق یا غیرقانونی در ایران به گونه‌ای شده که سودجویان هرکتابی را حس کنند پرفروش و موفق شده است به سرعت چاپ و منتشر می‌کنند و فراوان در بساط دست‌فروشان دیده می‌شود. هفته گذشته متوجه شدم که تیراژ برخی از این نوع کتاب‌ها 5 تا 10 هزار نسخه است.

سیستم نظارتی و بررسی کتاب وقت‌گیر است

مرادی با بیان اینکه تعداد افراد عرضه‌کننده کتاب‌های قاچاق روبه افزایش است، گفت: پدیده قاچاق کتاب کم‌هزینه‌ترین کار برای افراد است و فرآیندی ندارد، درواقع کتاب آماده و حاضر را برمی‌دارند و تکثیر می‌کنند، درحالیکه فرآیند آماده‌سازی کتاب در موسسات نشر بسیار پیچیده و سخت است؛ آماده‌سازی یک کتاب معمول ماه‌ها زمان می‌برد و هزینه‌بری فراوانی دارد، بنابراین ناشران با تنگناهای بسیاری روبه رو هستند.

وی اظهار داشت: متاسفانه سیستم نظارتی و بررسی کتاب وقت‌گیر است و زمان زیادی را از ناشر می‌گیرد لذا تیراژ عمده ناشران بزرگ ما حداقل در حوزه عمومی به 200 تا 300 نسخه رسیده است اما در حوزه قاچاق بدون هزینه حروف‌چینی، نمونه‌خوانی، فیلم و زینک، طرح و غیره فقط کتاب آماده به تعداد دلخواه تکثیر و در بازار عرضه می‌شود.

این پیشکسوت فعال حوزه نشر در پاسخ به این سوال که آیا فروش کتاب‌های قاچاق در برخی کتابفروشی‌های رسمی صحت دارد یا خیر، بیان کرد: این کتاب‌ها قیمت نمی‌خورد و قیمت آنها به صورت لحظه‌ای تعیین می‌شود. رونق گرفتن این نوع کتاب‌ها علاوه بر ارزان قیمت بودن آنها، اعتماد و بی‌اعتمادی جامعه نسبت به حوزه رسمی تولید کتاب است.

وی ادامه داد: ذهنیت جامعه به خاطر بررسی پیش از انتشار کتاب‌ها به این سمت رفته که کتاب‌ها به نوعی زیر تیغ نظارت قرار گرفته و بخش‌هایی از آنها کاسته یا تغییر داده شده است، این ذهنیت به این موضوع دامن می‌زند که اگر کتابی خارج از مجاری رسمی عرضه می‌شود ممکن است متفاوت باشد درحالیکه اصلا اینگونه نیست.

کیفیت و محتوا ملاک کار قاچاقچی نیست

مرادی با بیان اینکه کتاب‌های قاچاق دقیقا افست کتاب‌های ناشران است، تصریح کرد: کیفیت و محتوا ملاک کار قاچاقچی نیست بلکه ملاک آنها سودجویی و تخلیه جیب مردمی است که چندان آشنا به موضوع نیستند.

وی یادآور شد: وقتی در یک کشور نزدیک به 12 هزار نفر صاحب جواز نشر هستند ولی متوسط تیراژ نسخه کتاب به 200 تا 300 نسخه می‌رسد ناکارآمدی این تعداد افراد را نشان می‌دهد، تقریبا در هیچ کجای دنیا این وضعیت وجود ندارد که به صرف داشتن مدرک لیسانس جواز نشر تولید کتاب داده شود و هرسال باید چهار عنوان کتاب را برای تمدید جواز خود به چاپ برسانند، درواقع این امر منجر به تولید کتاب‌های بی‌کیفیت در ایران شد.

وی گفت: علاوه بر افزایش کتاب‌ها با این شیوه، فضای عرضه این تعداد کتاب را در ایران نداشتیم یعنی تعداد ویترین عرضه کتاب ما بسیار محدود است و این محدودیت باعث شد که حتی کتاب‌های خوب نادیده گرفته شوند، درواقع ریزش اصلی ما در حوزه خوانش کتاب و تیراژ 300 نسخه‌ای به این مسئله برمی‌گردد.

این پیشکسوت فعال حوزه نشر گفت: وقتی یک بازار موازی دارید که در آن کتاب‌هایی عرضه شده شامل پرفروش‌ها می‌شود و کتاب‌های پرمحتوا و کم‌فروش ورود پیدا نمی‌کنند یک دوگانگی رخ می‌دهد یعنی ذهنیت‌ها به سمت ساده‌خوانی پیش می‌رود و دیگر تمرکز و مراقبه مورد نیاز برای کتابخوانی وجود ندارد.

وی ادامه داد: مسائل متعددی در حوزه نشر وجود دارد که باید تک تک آسیب‌شناسی شوند و درصدد مقابله با آنها برآمد چون در آینده این ضعف زبان فارسی در گویش و نوشتار ما است.